中国姓氏的来历(吴姓)

ในสังคมบรรพกาลที่ยึดถือมารดาเป็นศูนย์กลางคนเราถือการสืบสกุลตามแม่ เมื่อสังคมได้พัฒนาสู่สังคมครอบครัวผู้ชายเป็นใหญ่ในครอบครัวย่อมต้องการสืบสกุลตามผู้ชายจึงได้คิดชื่อสกุลของผู้ชายขึ้นมา นั่นก็คือ 氏 氏นั้นเกิดจากการแต่งตั้งหรือปูนบำเหน็จ

ดังนั้น 氏 จึงเป็นของผู้ชาย แต่ก็มีเพียงในสังคมชั้นสูงเท่านั้น ในสมัย三代（夏，商，周）เฉพาะครอบครัวชั้นสูงมี姓มี氏และมี名แต่ในสังคมชั้นล่างมีเพียง 姓และ名เท่านั้น氏จึงกลายเป็นสัญลักษณ์ของความเหลื่อมล้ำต่ำสูงเป็นการแบ่งสถานะทางสังคม ส่วน 姓นั้นเป็นการสืบสายเลือด หนุ่มสาวที่ 同姓不同氏จะแต่งงานกันไม่ได้ แต่ถ้า同氏不同姓นั้นแต่งงานกันได้ จนถึงยุคสมัยฮั่น姓และ 氏 ได้รวมเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน เรียกว่า姓氏 แต่ไม่ว่าจะเรียก姓หรือ氏 หรือ 姓氏ก็ล้วนหมายถึง 姓เท่านั้น

การใช้姓แต่แรกเป็นการใช้เรียกชื่อกลุ่มคนเพื่อจำแนกกลุ่มหรือพรรคพวก อาจจะเป็นกลุ่มที่ทำอะไรคล้ายๆกัน มีความนิยมเหมือนไกัน หรือมีวิถีการดำรงชีวิตอย่างเดียวกัน ต่อมาเมื่อสมาชิกในกลุ่มมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นการเรียกชื่อกลุ่มเริ่มไม่ชัดเจน ชาวจีนได้คิดค้นชื่อเรียกขึ้นมาอีกตัวหนึ่งนั่นคือ名 名จึงจะเป็นชื่อแรกที่ใช้จำแนกตัวบุคคลที่อยู่ในกลุ่มเดียวกันหรือ 姓 氏 เดียวกัน ใน 《说文解字》ได้อธิบายความหมายของคำว่า名ไว้ว่า：“名，自命也，从口、从夕。夕者冥也，冥不相见，故以口自名。” นั่นคือ 名เป็นคำที่ใช้เรียกในเวลากลางคืน เนื่องจากเวลากลางคืนนั้นมองไม่เห็นตัวจึงต้องมีชื่อเรียกเฉพาะตัวบุคคลดูจากตัวอักษร名 ซึ่งประกอบด้วยตัว 夕แปลว่ากลางคืนและตัว口ที่แปลว่าปาก 名จึงเป็นชื่อเรียกชื่อแรกที่ใช้เรียกตัวบุคคลนอกจาก名แล้วคนจีนยังคิดค้นชื่อรียกสำหรับจำแนกตัวบุคคลอื่นๆขึ้นมาอีกนั่นคือ字 และ号ซึ่งต่างก็มีความสำคัญที่แตกต่างกันไป

       姓 และ 名นอกจากจะเป็นสัญลักษณ์ของตัวบุคคล ยังแสดงถึงที่มารากเหง้าของวงตระกูลอีกด้วย คนจีนในสมัยโบราณให้ความสำคัญในการตั้งชื่อเป็นอย่างมาก โดยหลังจากที่เด็กทารกเกิดมาครบ100วัน แม่หรือแม่นมจะต้องอุ้มทารกมาให้บิดาตั้งชื่อให้ ผู้เป็นบิดาจะกุมมือของทารกไว้และพิจารณาครุ่นคิดอย่างรอบคอบถี่ถ้วน แล้วกำหนดชื่อให้ทารกอย่างเป็นทางการ หลังจากนั้นจึงแจ้งให้กับญาติคนอื่นๆรับรู้ ขณะเดียวกันก็แจ้งทางการให้บันทึกในทะเบียนราษฎร์ รวมทั้งบันทึกลงในทำเนียบของตระกูล เรียกว่า 命名仪式 การ 命名仪式จึงถือเป็นเรื่องสำคัญอันดับแรกในชีวิตของทารกที่เกิดมา พิธีเช่นนี้ถึงแม้จะไม่มีหลงเหลืออยู่ในปัจจุบัน แต่ยังคงมีการทำขวัญให้กับทารกเมื่อเกิดมาครบ100วัน

      名 ยังแบ่งออกเป็นหลายประเภทเช่น 乳名，本名，学名，笔名，艺名 ต่างๆเป็นต้น 乳名 เป็นชื่อที่มารดาหรือแม่นมใช้เรียกในขณะที่เลี้ยงดูเมื่อยังเป็นทารก โดยทั่วไปจะเป็นคำเรียกง่ายๆเช่นนายหมู นายไก่ นายดำ นายแดง เมื่อโตขึ้นก็จะเลิกใช้ ยกเว้นญาติผู้ใหญ่อาจยังใช้เรียกอยู่ 学名อาจเป็นชื่อที่ใช้เรียกเมื่อเด็กมีโอกาสได้เข้าเรียนหนังสือ ในสมัยโบราณหรือแม้แต่ในระยะอันใกล้นี้ คนยากคนจนชนชั้นรากหญ้า มักเป็นคนที่ไม่มีความรู้ การตั้งชื่อให้กับลูกหลานก็มักจะใช้คำเรียกแบบง่ายๆ บางทีก็อาจจะเป็นคำไม่เหมาะสมที่แสดงถึงปมด้อยของเด็ก เมื่อโตขึ้นมีโอกาสได้เรียนหนังสือ ครูมักจะตั้งชื่อให้ใหม่ซึ่งเป็นคำเรียกที่เหมาะสมมากกว่า อย่างเช่นชื่อภาษาจีนของผมเองก็เป็นชื่อที่ครูสอนภาษาจีนตั้งให้ และใช้มาจนถึงบัดนี้ ส่วน笔名คือนามปากกาซึ่งจะมีใช้เฉพาะผู้ทำงานทางด้านศิลปะและวรรณกรรม ส่วน艺名จะเป็นชื่อของพวกดารานักแสดงทั้งหลาย

        สิ่งที่นิยมในการ命名ของคนโบราณมีประมาน5ประเภทคือ 有信，有义，有象，有假，有类。以名生为信 คืออาศัยเรื่องราวหรือเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับการเกิดของทารกตั้งเป็นชื่อ 以德命为义ก็คืออาศัยเรื่องราวหรือลักษณะที่เป็นมงคลมาตั้งเป็นชื่อเช่น 周文王เชื่อว่าบุตรชายที่เกิดมาเมื่อโตขึ้นต้องสามารถกรีฑาทัพโค่นล้มกษัตริย์โฉด 商纣王ได้ จึงตั้งชื่อว่า 姬发，以类命为象คืออาศัยลักษณะพิเศษของตัวเด็กที่เกิดมาตั้งเป็นชื่อ เช่น 孔子 เกิดมาหัวนูนเหมือนเนินเขาจึงได้ชื่อว่า 丘，取于物为假ก็คือถือเอาสิ่งนิยมที่มีอยู่รอบๆตัวมาตั้งเป็นชื่อ 取于父为类 ก็คือถือเอาสิ่งที่มีความเกี่ยวพันกับบิดามาตั้งเป็นชื่อเช่น鲁庄公เกิดวันเดียวกับบิดาจึงได้ชื่อว่า 曰同 นอกจากนี้ยังมีข้อห้ามในการตั้งชื่ออยู่6ข้อคือ 不以国名作人名；不以本国官名作人名；不以本国山川名作人名；不以疾病之名作人名；不以畜牲之名作人名；不以礼器礼品之名作人名。

         การกำเนิดของ字นั้นเดิมทีเพื่อเป็นการหลีกเลี่ยงที่จะเอ่ยนามของผู้ใหญ่โดยตรง ในสมัยโบราณนั้นผู้น้อยจะพูดถึงผู้ใหญ่ จะไม่เอ่ยชื่อโดยตรงถือเป็นการให้เกียรติ์และแสดงความเคารพ จึงมักจะเรียกหรือเอ่ยถึงลักษณะพิเศษหรือลักษณะเฉพาะตัวของบุคคลนั้นๆ นั่นคือการเกิดขึ้นของ字 เวลาผู้น้อยพูดถึงผู้ใหญ่จะเอ่ยได้เฉพาะ 字 เท่านั้นจะเอ่ย 姓名 โดยตรงไม่ได้ ดังนั้น 字 จึงเป็นคำเรียกที่แสดงถึงความเคารพที่มีต่อผู้ที่ถูกเรียก การกำหนด 字 นั้นจะต้องมีความสัมพันธ์หรือมีความเกี่ยวข้องกับ名อย่างใกล้ชิด หรือพูดอีกนัยหนึ่ง 字ก็คือการให้คำจำกัดความ หรือแสดงถึงความสัมพันธ์ของ名 นั้นเอง เช่น屈原，名原，字平 เมื่อเอา 字 กับ 名 รวมกันก็คือ 平原 หรือ 岳飞字鹏举 คำว่า 鹏举 ก็คือ飞นั่นเอง 白居易，字乐天 คนที่ 居易 ก็ย่อมจะ 乐天 หรือ 诸葛亮，字孔明。 明ก็คือความหมายของคำว่า亮 จึงมีคำโบราณกล่าวว่า“闻名即知其字，闻字即知其名。”

        นอกจากนี้คนในสมัยโบราณยังมี 号 อีกตัวหนึ่ง 号นี้ส่วนใหญ่เจ้าตัวจะกำหนดขึ้นเองโดยอิสระ เป็นการแสดงถึงบุคลิกภาพ จุดมุ่งหมายในชีวิตหรืออุดมการณ์ ความใฝ่ฝันความมุ่งมาดปรารถนาของตนเอง หรืออาจจะเป็นฉายาที่เพื่อนฝูงตั้งให้ หรือชื่อที่เพื่อนฝูงเรียกขานเนื่องจากบุคลิกพิเศษของคนคนนั้น การกำหนด 号 ยังมีหลายประเภทเช่น 别号，绰号，谥号เป็นต้น แต่ละประเภทก็จะเกี่ยวพันกับความจำเป็นในการดำเนินชีวิตการติดต่อสื่อสารในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง หรือเพื่อการดำเนินการอย่างใดอย่างหนึ่งที่แตกต่างกัน การกำหนด别号 ให้กับตนเองไม่มีข้อจำกัดทั้งความหมายและจำนวนคำ มีตั้งแต่2คำ3คำหรือมากกว่านั้น เช่น ในสมัยราชวงศ์ชิงมีบุคคลที่มีชื่อเสียงคนหนึ่งคือ郑板桥 ตั้ง别号 ให้กับตนเองถึง12 คำคือ“康熙秀才雍正举人乾隆进士” มีนักบวชนิกาย 禅宗ที่มีชื่อเสียงคนหนึ่งในแถบ 东北三省 คือ 释成果法师 มี 别号 ยาวถึง28ตัวอักษรคือ “万里行脚僧小佛山长统理天下名山风月事兼理仙鹤粮饷不醒乡侯” นักปราชญ์ในสมัยราชซ่ง欧阳修ในบั้นปรายของชีวิตตั้ง 别号ให้ตนเองว่า “六一居士” หมายความว่า “一万卷书，一千卷古金石文，一张琴，一局棋，一壶酒加上他本人一老翁” ，共六个“一”

       ส่วน 绰号 จะเป็นฉายาที่ผู้อื่นตั้งให้ เป็นชื่อที่แสดงถึงลักษณะพิเศษอุปนิสัยใจคอ หรืออาจจะเป็นความสามารถพิเศษ หรือคุณความดีเป็นพิเศษที่ผู้ฟังสามารถจินตนาการถึงบุคลิกลักษณะของเจ้าของชื่อได้ เช่นตัวละครในเรื่อง108วีรบุรุษเขาเหลียงซาน林冲มีท่วงเพลงทวนที่ว่องไวปราดเปรียวดวงตาสดใสน่าเกรงขามจึงมีฉายาว่า“ 豹子头” ส่วน 李逵 มีนิสัยมุทะลุดุร้ายนิยมการฆ่าฟันจึงมีฉายา“黑旋风” 孙二娘 เปิดร้านขายเหล้าที่เนินสิบลี้ วางยาสลบแขกที่มากินเหล้าแล้วเอาไปเชือดมาทำไส้เกี๊ยวและไส้ซาลาเปาจึงมีฉายาว่า“母夜叉”ส่วน时迁 เป็นผู้มีวิชาตัวเบาเป็นเลิศจึงมีฉายาว่า“ 鼓上蚤”เหล่านี้เป็นต้น

       จากข้างต้นนี้จะเห็นได้ว่าคนจีนตั้งแต่สมัยโบราณแรกเกิดมาจะมี 姓，姓 สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ เมื่อมีอายุครบ100วันก็จะมี 名，姓 และ名 เป็นของ 家族 หลังจากที่ผู้ชายมีอายุครบ20เป็นถือว่าเป็นผู้ใหญ่แล้วต้องเติม字หลังชื่อเรียกว่า “男子二十，冠而字” ทั้งนี้เนื่องจากจีนโบราณถือว่าผู้ชายเมื่อมีอายุครบ20ปี ถึงวัย 成家立业 ต้องมีภาระมีครอบครัว มีหน้าที่การงาน มีการติดต่อกับผู้อื่น และมีฐานะทางสังคม ในวัยนี้เพื่อนฝูงในวัยเดียวกัน หรือผู้อ่อนเยาว์กว่าจะเรียก姓，名โดยตรงไม่ได้ ถือเป็นการเสียมารยาท จะเรียกได้เฉพาะ 字 เท่านั้น ดังนั้นจึงต้องเติม 字 หลังชื่อ 姓และ名 นั้นไว้สำหรับพ่อแม่และญาติผู้ใหญ่ใช้เรียก ส่วนการติดต่อทางสังคม เพื่อนฝูงคนรุ่นเดียวกันและผู้เยาว์จะเรียกได้เฉพาะ字เท่านั้น ส่วนสตรีนั้นจะมี字เมื่ออายุครบ15 เพราะว่าคนจีนโบราณถือว่าสตรีเมื่ออายุครบ15เป็นวัยที่ต้องออกเรือนเรียกว่า “女子许嫁，笄而字” ดังนั้นสตรีจีนที่ออกเรือนจึงเรียกว่า“字人” สตรีที่อายุเลย15แล้วยังไม่ออกเรือนจึงเรียกว่า “待字闺中”

      วัฒนธรรมเรื่อง 姓，氏，名，字，号 ของจีนนั้นเริ่มไม่ได้รับความนิยมในปลายสมัยราชวงศ์ชิง โดยเฉพาะในช่วงขบวนการ4พฤษภา จนในที่สุดก็ถูกยกเลือกอย่างเป็นทางการ ปัจจุบันคำว่า 姓，氏 ใช้ร่วมกันหมายถึงแซ่หรือชื่อสกุล ส่วน 名，字 ก็เรียกรวมหมายถึงชื่อตัว ส่วนคำว่า 字，号 ปัจจุบันเรียกรวมกันกลายเป็นยี่ห้อสินค้าไป ผมเป็นคนค่อนข้างอนุรักษ์ในบางเรื่อง โดยเฉพาะในเรื่องของประวัติศาสตร์ วัฒนธรรมและวรรณกรรม เรื่อง 姓，氏，名，字，号 นั้นผมถือว่าเป็นวัฒนธรรมที่ดีงามของชาวจีนโดยเฉพาะ มีคุณูปการต่อการศึกษาการพัฒนาของสังคม และประวัติศาสตร์ ตลอดจนการสืบทอดรากเหง้าของชาติพันธุ์มนุษย์ เป็นนวัตกรรมยอดเยี่ยมที่สมควรรักษาเอาไว้ จึงเป็นเรื่องน่าเสียดายมากที่ต้องถูกยกเลือกไป

1953年长春电影制片厂摄制《草原上的人们》片中插曲

เพลง 敖包相会 นี้น่าจะถือได้ว่าเป็นเพลงประจำของชุมชนคนล่าสัตว์ สำหรับคนไทยที่นิยมฟังเพลงจีนนั้นคิดว่าคงจะรู้จักกันเป็นส่วนมาก เป็นเพลงพื้นเมืองของชนเผ่าเลี้ยงสัตว์เร่ร่อนแถบทุ่งหญ้ามงโกเลีย เนื้อเพลงเป็นเรื่องของความรักระหว่างหนุ่มสาวในคืนเดือนเพ็ญ จึงมักจะนิยมร้องกันเวลาสังสรรค์ชมจันทร์ โดยเฉพาะคืนฉลองเทศกาลจงชิว นอกจากนี้ยังนิยมร้องให้กับคู่บ่าวสาวในวันแต่งงานอีกด้วย ในปีค.ศ.1953 มีบริษัทหนึ่งเอาไปเป็นเพลงประกอบภาพยนตร์เรื่อง《草原上的人们》

ชื่อเพลง敖包相会 คำว่า相会เราคงไม่ต้องอธิบาย มาดูคำว่า敖包กัน คำว่า敖บางทีก็ใช้ตัว傲มีความหมายเดียวกับคำว่า遨 ซึ่งแปลว่าเดินทาง เร่ร่อน มีที่อยู่ไม่เป็นหลักแหล่ง เช่น遨游หรือ敖遊หรือ敖民，遨放เป็นต้น ในสมัยโบราณมนุษย์ยังดำรงชีวิตด้วยการล่าสัตว์ ยังไม่มีอาวุธยุทโธปกรณ์ที่ทันสมัย การออกล่าสัตว์แต่ละครั้งอาจจะต้องไปหลายวันเรียกว่า敖猎 หรือ游猎 เนื่องจากไม่ได้มีที่อยู่อาศัยเป็นบ้านเป็นเมืองที่ถาวร เวลาแยกย้ายกันออกไปล่าสัตว์ส่วนจึงต้องมีจุดนัดพบอาจจะเป็นเนินดินที่มีจุดเด่นจดจำได้ง่ายมีหลักหมุดปักไว้เป็นสัญลักษณ์เรียกว่า敖包นอกจากนี้ตัว 包นี้ยังคาดกันว่าอาจจะมาจากคำว่า同包หมายถึงพรรคพวก เนื่องจากสมัยก่อนเป็นสังคมรวมหมู่จึงไม่เน้นเรื่องของญาติพี่น้องสายเลือดเดียวกัน ซึ่งต่อมาเปลี่ยนเป็น同胞 ที่หมายถึงพี่น้องสายเลือดเดียวกัน

เมื่อต่างแยกย้ายกันออกเดินทางไปหาอาหาร พอถึงเวลานัดหมายต่างก็กลับมาพบกันที่จุดนัดพบ ใครได้อะไรมาก็เอามารวมกัน มาสมัยนั้นก็ไม่มีกระทะหม้อต้มวิธีการที่สะดวกที่สุดก็คือก็จะก่อกองไฟเผาและย่าง ในระหว่างที่รออาหารสุกยามพลบค่ำ พระจันทร์เริ่มโผล่พ้นขอบฟ้า หนุ่มสาวก็จะเริ่มร้องเพลงเต้นรำรอบกองไฟ ซึ่งแน่นอนว่าการร้องรำของคนหนุ่มสาวย่อมหนีไม่พ้นเรื่องของความรัก