ตามรอยพญานาค

หลังจากเที่ยวดินแดนลี้ลับคำชะโนดแล้ว จุดหมายต่อไปคืออำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย เพื่อชมบั้งไฟพญานาค ที่จะสำแดงฤทธิ์ส่งบั้งไฟเป็นดวงๆขึ้นสู่ท้องฟ้าในราตรีขึ้นสิบห้าค่ำเดือนสิบเอ็ด ให้ชาวประชาที่มาเยือนได้เฮกันอย่างสนุกสนาน แต่ก่อนเฮสมควรรู้เรื่องที่มาที่ไปของพญานาคกันก่อน

แน่นอนต้องเล่ากันว่า นาคที่เป็นใหญ่อยู่ในแม่น้ำโขงคือพญานาคที่มีชื่อว่าสุทโธนาค ทำไมถึงได้เป็นใหญ่ที่แม่น้ำนี้ ตอบไม่ยากเพราะแม่น้ำสายนี้ท่านเป็นผู้ขุดสร้างเอง สาเหตุที่สร้างเพราะต้องแข่งขันกับนาคอีกตัวที่ชื่อสุวรรณนาค มีกติกาว่าใครที่ขุดแม่น้ำออกทะเลได้ก่อนเป็นผู้ชนะ รางวัลที่ได้คือปลาบึกจากพระอินทร์ ผลการแข่งปรากฏว่าสุทโธนาคเป็นผู้ชนะ ส่วนแม่น้ำของผู้แพ้คือแม่น้ำน่าน ถ้าไม่กล่าวถึงสาเหตุใหญ่ที่นาคทั้งสองต้องแข่งขันกัน เรื่องก็ไม่สมบูรณ์

ที่จริงนาคทั้งสองตนนี้ เดิมทีเป็นเพื่อนกัน อยู่อาณาจักรเดียวกัน หาอาหารแบบถ้อยทีถ้อยอาศัย ฝ่ายหนึ่งไปหา อีกฝ่ายต้องเฝ้าดูแลที่อยู่ อาหารที่หาได้ ต้องนำมาแบ่งเท่าๆกัน ภายหลังเกิดผิดใจกัน เพราะเข้าใจผิดคิดว่าอีกฝ่ายเอาเปรียบ แบ่งอาหารให้น้อย จึงเกิดรบราฆ่าฟันกันขนานใหญ่นานถึง ๗ ปี เดือดร้อนสัตว์อื่นๆต้องพลอยตายตามไปด้วย ร้อนถึงพระอินทร์ต้องลงมาห้ามศึก โดยออกอุบายให้แข่งขันกันขุดสร้างแม่น้ำดังกล่าว

เนื่องจากพญานาคเป็นสัตว์เมืองบาดาล ไม่สามารถอยู่บนโลกมนุษย์ได้นาน สุทโธนาคจึงขอให้พระอินทร์กำหนดสถานที่อยู่ให้ชัดเจนและมีทางขึ้นลงระหว่างเมืองบาดาลกับเมืองมนุษย์ ซึ่งพระอินทร์ได้กำหนดจุดที่เป็นประตูเชื่อมต่อไว้ ๓ แห่งด้วยกัน หนึ่งในนั้นคือที่คำชะโนด จังหวัดอุดรธานี ที่เชื่อกันว่า เป็นศูนย์กลางลงไปสู่เมืองบาดาล

พญานาคเป็นสัตว์กึ่งเทพที่มีอิทธิฤทธิ์สามารถแปลงกายเป็นมนุษย์ได้ แต่จะกลับสู่สภาพเดิมใน ๕ สภาวการณ์คือ ตอนแรกเกิด ตอนลอกคราบ ตอนสมสู่ ตอนหลับไม่ได้สติและตอนตาย มีตำนานเล่าว่า เคยมีพญานาคฟังเทศแล้วเกิดความเลื่อมใส จึงจำแลงแปลงกายเป็นชายแอบมาบวช แต่เผลอหลับกลายร่างเดิมขดอยู่ในกุฏิ พระพุทธเจ้าทรงทราบจึงขอให้ลาสิกขา เพราะสัตว์เดรัจฉานจะบวชเป็นภิกษุมิได้ แต่เพราะศรัทธาแรงกล้า เมื่อถึงวันออกพรรษา ตรงกับวันเพ็ญขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๑๑ ของทุกปี เหล่ามวลพญานาคจะร่วมเฉลิมฉลองด้วยการพ่นลูกไฟขึ้นมาจากเมืองบาดาล มีลักษณะเป็นดวงกลมสีแดงอมชมพู พวยพุ่งขึ้นจากลำน้ำโขง ไม่มีควัน ไม่มีกลิ่น ที่เราเรียกกันว่า “บั้งไฟพญานาค”

ป.ล ขอบคุณอาจารย์วีรพนธ์ ที่นำคลิปวีดีโอมาเสริมประกอบ

วันเพ็ญ ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ วันออกพรรษา

บั้งไฟพญานาค

มวลชนเฮลั่นเมื่อเห็นบั้งไฟพญานาค