ท่านฮวงโปกับมารดา

ท่านฮวงโปหลังที่ออกบวชแล้ว ก็คิดว่าจำเป็นต้องละจาก
ความผูกพันทางโลก จนสามารถเข้าถึงธรรมได้ ถึงจะเป็น
การตอบแทนคุณบิดามารดาที่แท้จริง ด้วยเหตุนี้หลังจากที่บวช
ผ่านไปนานถึงสามสิบพรรษา ก็ยังไม่เคยได้กลับไปบ้านเกิด
เพื่อเยี่ยมเยือนบิดามารดาและญาติมิตรเลย

ครั้งหนึ่งเมื่อท่านอายุได้ห้าสิบปี ขณะเมื่อธุดงค์ผ่านไปที่ที่หนึ่ง
บังเอิญต้องผ่านไปในหมู่บ้านที่เป็นบ้านเกิดโดยไม่รู้ตัว

มารดาของท่านฮวงโปชราภาพมากแล้ว แล้วยังตาบอด
ด้วยความคิดถึงบุตรชาย หลายปีที่ผ่านไป นางสร้างศาลา
ที่พักริมทาง ให้ภิกษุที่ธุดงค์ผ่านไปมาได้แวะพักและดื่มน้ำชา
และนางมักจะนิมนต์พระท่านแวะไปที่บ้าน เพื่อล้างเท้าให้
เป็นการแสดงความนับถือและศรัทธาตามความนิยมของผู้คน
ในยุคนั้น และมีอีกสาเหตุหนึ่งที่นางมักหวังเสมอว่าจะได้
เจอพระลูกชาย เพราะที่เท้าข้างซ้ายของท่านฮวงโปมีไฝเม็ดใหญ่
เมื่อล้างเท้าให้ แม้นางจะตาบอด ก็จะได้รู้ว่า คนไหนคือลูกชาย

ในวันนั้นท่านฮวงโปก็รับนิมนต์ไปที่บ้าน ขณะที่ท่านรับการล้าง
เท้าจากผู้เป็นมารดา ท่านฮวงโปได้เทศน์เรื่องราวการออกบวช
ของพระพุทธองค์ เพื่อหวังว่ามารดาจะจะได้เข้าใจถึงหลักธรรม
และจิตใจจะได้สงบลง ท่านฮวงโปยื่นแต่เท้าขวาให้มารดาล้าง

เทื่อท่านฮวงโปจากไป เพื่อนบ้านอดไม่ได้ที่จะบอกมารดาของเขา
ว่า เมื่อสักครู่ที่เทศน์เรื่องราวของพระพุทธองค์นั้นคือ
พระลูกชายที่นางเฝ้าคอยหาอยู่ทุกวันนั้นเอง

เมื่อนางได้ยินดังนั้น จึงวิ่งตามออกไปที่ท่าน้ำ แต่เรือได้ออกจาก
ท่าไปแล้ว ด้วยความที่เร่งรีบทำให้นางพลัดตกลงไปในน้ำ
แล้วจมหายไปต่อหน้าต่อตาท่านฮวงโป

ท่านฮวงโปเศร้าโศกเสียใจมากพูดขึ้นว่า
“ลูกชายบ้านไหนออกบวช ขึ้นสวรรค์เก้าชั่วโคตร
หากไม่ขึ้นสวรรค์ พระท่านกล่าวมดเท็จ”

ความกตัญญูมีสามแบบ
1 ความกตัญญูเล็กน้อย คือการเลี้ยงดูบิดามารดา
2 ความกตัญญูอย่างกลาง คือสร้างเกียรติยศชื่อเสียงให้กับวงศ์ตระกูล
3 ความกตัญญูที่ยิ่งใหญ่ ยกระดับจิตวิญญาณให้กับบุพการี

ที่มา จากอินเตอร์เน็ต

http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=mingxing&month=05-2007&date=19&group=3&gblog=8

ท่านฮวงโปกับการทำวัตรเช้า-เย็น

สมเณรรูปหนึ่งเป็นโอรสของฮ่องเต้พระองค์หนึ่งเนื่องจากเกิดการแย่งชิงราชสมบัติในราชสำนักจึงแอบหนีออกมาบวชในวัดกลางป่าที่ท่านฮวงโปดูแลอยู่สามเณรรูปนั้นเห็นท่านฮวงโปสวดมนต์ทำวัตรทุกเช้าเย็น

จึงถามท่านฮวงโปว่า

“ปกติก็เห็นท่านมักจะเทศน์สั่งสอนไม่ให้ยึดมั่นถือมั่นไม่ให้ยึดติดใน พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์แล้วทำไมท่านถึงสวดมนต์ทำวัตรเช้าเย็น ทั้งคุกเข่า

ทั้งกราบไหว้ ค้อมหัวคำนับ แลดูวุ่นวายไปหมด”

“เพราะเคารพจึงกราบไหว้ สถานที่นี้มีพิธีการอย่างนี้มาช้านาน

ข้าไม่ได้วิงวอนร้องขออะไร” ท่านฮวงโปตอบ

สามเณรน้อยถามต่อว่า “ท่านเคารพจึงกราบไหว้ ท่านยังมีตัว

เคารพอยู่ แล้วท่านก็ยังยึดติดอยู่กับรูปลักษณ์คือการไหว้”

ท่านฮวงโปอธิบายต่อว่า “การปฏิบัติธรรมด้วยการทำวัตรเช้าเย็นมีจุดมุ่งหมาย 7 ประการ1 ทำเพื่อละลดความเย่อหยิ่ง2 ทำเพื่อลดละการแสวงหายศ3 ทำเพื่อรวมกายและจิตให้สงบเป็นหนึ่งเดียว4 ทำเพื่อให้เกิดปัญญาสะอาดสว่างและสงบ5 ทำเพื่อให้เข้าถึงหลักธรรม6 ทำเพื่อให้เกิดสัมมาทิฐิ

7 ทำเพื่อมองให้เห็นหลักความเป็นจริงและเดินทางสายกลาง

และเจ้าเมื่อเห็นผู้อื่นประกอบกุศลกรรมก็ควรจะร่วมยินดี

และศรัทธา เรียกว่า การอนุโมทนาจิต”

http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=mingxing&month=05-2007&date=24&group=3&gblog=12

หลักธรรมของครูบาฮวงโปเป็นหลักธรรมที่เฉียบขาด และประทับใจ

คำสอนของฮวงโป

 เรื่อง คำสอนของฮวงโป
แปล พุทธทาส

เราสามารถอ่านฮวงโปได้ในฐานะเป็นปรากฏการณ์อย่างแรงที่กระโจนเข้าสู่เราเพื่อปัดเป่าความรกเรื้อต่างๆ เกี่ยวกับการคงอยู่ของจิต วิธีของมัน รวมถึงคติต่างๆ เกี่ยวกับวิธีปฏิบัติทางจิต –ซึ่งล้วนแต่น่าเคลือบแคลง และปราศจากศิลปะ, คำสอนของฮวงโป ไม่ได้เพิ่มอะไรให้กับผู้อ่านเลย ทว่ามันเต็มไปด้วยท่าทีที่ –หากเขาแบกสัมภาระอย่างหนักเพื่อมาอ่านมันแล้ว เขาก็จะยากทนต่อมันเลยทีเดียว, นี่จึงเป็นศาสนาที่บางเฉียบ และยังคงสดใหม่ และข้าพเจ้ายังคงรู้สึกสะอาด –ตื่นตัวราวกับถ้อยความทั้งหมดของเขามีไว้แต่เพียงเพื่อถอยกลับไปสู่ความไร้ถ้อยคำโดยสิ้นเชิง –ซึ่งนั่นเป็นสภาพที่บุคคลผู้มีญาณทัศนะเกี่ยวกับมิติที่ว่าง –ปัจจุบันกาลขณะ จะรู้สึกได้ว่ามันมีเหตุผลชนิดเฉียบพลันและเป็นศิลปะอย่างที่สุด, ไร้ความรกเรื้อและปรุงแต่ง และอะไรๆ ที่จะฉุดบุคคลให้ไปอยู่ใน “ความจำกัด” ของความรู้, มันจึงกลมกลืนกับความเงียบกริบของธรรมชาติอย่างที่สุด

“ความฉับพลัน” ของเขาไม่ได้ถูกใช้ในฐานะที่เป็นวิธีการหรือเป็นคติหนึ่ง หรือสำนักใดหนึ่ง แต่มันมาจากความถึงแล้วที่ว่า ในสภาพ ณ ขณะใดๆ ก็ตามของเอกภพนั้น เป็นเส้นบางเฉียบที่ไม่จำเป็นต้องใช้ “ความเป็นเวลา” ในการเดินทาง –และเวลากลับทำให้มันทื่อและแปลกแยกกับเอกภพขณะมากขึ้น, ข้าพเจ้ารู้สึกทีเดียวว่าเขายังคงล้นไหลลงมาจากภูเขาอยู่เสมอ และมันทำให้ศาสนาในฐานะที่เป็นองค์หนึ่งในปัจจุบันนี้ –และของเล่นต่างๆ ของพวกสาวกทั้งหลาย กลายเป็นของเด็กๆ ไปเลยทีเดียว

ขอบคุณ: http://picass.wordpress.com/2007/11/05/%E0%B8%84%E0%B8%B3%E0%B8%AA%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AE%E0%B8%A7%E0%B8%87%E0%B9%82%E0%B8%9B/

บทความ.

พุทธทาสกับมหายาน (เซ็น)

สัมภาษณ์ ธีรทาส
ตีพิมพ์บางส่วนใน เสขิยธรรม ปีที่ ๓ ฉบับที่ ๑๘ เดือนกรกฎาคม-กันยายน ๒๕๓๖
ภาคสมบูรณ์ ตีพิมพ์ที่ สารสยาม ปีที่ ๑ ฉบับที่ ๘, ๑๕ สิงหาคม ๒๕๔๓
ขอบคุณ เว็บไซต์เครือข่ายชาวพุทธเพื่อพระพุทธศาสนาและสังคมไทย (ธรรมานุรักษ์)

"ธีรทาส" หรือคุณธีระ วงศ์โพธิ์พระ เจ้าของงาน ศิษย์โง่ไปเรียนเซ็น เป็นผู้อยู่เบื้องหลังการจัดพิมพ์เผยแพร่ผลงานของปราชญ์มหายานท่านสำคัญ ๆ ของเมืองไทย และรู้จักมักคุ้นกับท่านพุทธทาสเป็นอย่างดีในแง่การศึกษาทางมหายานวิทยา ปัจจุบัน "ธีรทาส" ปักหลักใช้โรงเจแห่งหนึ่งย่าน คลองเตยเพื่อเผยแพร่ธรรม

อาจารย์ได้คุยกับท่านพุทธทาสเรื่องเซ็น เรื่องมหายานอย่างไรบ้าง

          ผมพบท่านพุทธทาสที่เชียงใหม่ เมื่ออายุ ๒๓-๒๔ และที่กรุงเทพฯ ตอนนั้นท่านมาอบรมผู้พิพากษาที่กรุงเทพฯ ทุกปี มาทีหนึ่งก็เดือนหรือเดือนกว่า ผมติดตามบริการท่าน

          ตอนพบท่านท่านก็ดีใจ ผมบอกท่านว่า สูตรของเว่ยหล่าง ที่ท่านอาจารย์แปล เตี่ยสอนผมตั้งแต่อายุ ๘-๙ ขวบแล้ว ท่านก็แปลกใจ "๘-๙ ขวบ เตี่ยสอน สอนยังไง" ผมก็ท่องโศลก "กายคือต้นโพธิ์ ใจคือกระจกเงาใส..." ให้ฟัง ท่านก็ถามต่อว่า "ทำไมเมืองไทยรู้เรื่องเซ็นตั้งแต่โน่นเหรอ" ผมบอก "ใช่ เขามาก่อนเตี่ยผมแล้ว อาจารย์ ที่มาแล้วสอนไม่ได้ ไม่อาจถ่ายทอดเป็นภาษาไทย เพราะพูดจีนกลาง ตอนนั้นสมัยรัชกาลที่ ๕ ตอนปลาย จีนกลางใช้ไม่ได้ รวมทั้งแต้จิ๋ว ฮกเกี้ยน" มีพระอาจารย์เซ็นมาจากเมืองจีน ๓ องค์ ยังค้นชื่อที่แน่ชัดไม่พบ แต่พอจะได้หลักฐานเค้ามูลบ้างแล้ว พวกนี้มาถึงก็ปลงสังขารตกว่า ถ้าสอนได้ก็สอน สอนไม่ได้ก็เอาตัวรอดดับขันธ์ไป ไม่กลับเมืองจีน นี่รุ่นเก่าๆ บอกต่อๆ มาว่า อาจารย์ ๓ องค์หายไปในเมืองไทยได้อย่างไร

          ๑. รูปหนึ่งไปนั่งดับแห้งตายอยู่ในถ้ำเขาน้อย ท่าม่วง (กาญจนบุรี) พี่สาวผมทันเห็นองค์นี้ตอนอายุ ๙ ขวบ ช่วงนั้นฝนไม่ตกมา ๓-๔ ปี ชาวบ้านหาว่าหลวงพ่อแห้งที่อยู่บนถ้ำ ทำให้ฝนไม่ตก จึงอัญเชิญมาเข้ากองฟืนซะ แต่ศพไม่เน่า เพราะเซ็นเก่งเรื่องนี้ เขามีสูตรวิธีทำได้ แต่พวกฉันไม่กล้าแปล เพราะกลัวคนฆ่าตัวตาย

          ๒. หลวงพ่อกวงโพธิ์ อยู่ในถ้ำเมืองกาญจน์ มีพระธุดงค์มาเล่าให้ฟังว่า ธุดงค์เข้าไปในแดนกะเหรี่ยง มีกะเหรี่ยงที่พูดภาษาไทยได้บอกว่า มีถ้ำแปลก เขาบอกว่าคนนั่งตาย นอนตาย ตัวแห้งแข็ง พระท่านก็สงสัยว่าเป็นไปได้อย่างไร เข้าไปแล้วไม่ออก (เรื่องนี้ ในฝ่ายเซ็นมีคำว่า "ป่าช้าเซ็น" เข้าไปแล้วไม่ออก หมายถึงตั้งใจเข้าไปตาย) ท่านก็เลยให้กะเหรี่ยงคนนั้นพาไป และถ่ายรูปหลวงพ่อกวงโพธิ์ออกมาได้ ศพนั่งแห้งจนนึกว่าปั้น แทบไม่น่าเชื่อ เรื่องนี้ทำให้พอจะจับเค้าได้ว่า สมัยก่อนพระมหายานมาเมืองไทย ก็จะเข้าเมืองกาญจน์หมด

          ๓. อีกองค์หนึ่ง มีเชื้อพระวงศ์ชื่ออะไรก็จำไม่ได้ บอกว่า ปู่ของเขาแล่นเรือออกไปทางสมุทรปราการ ยิงนก ตกปลาเล่น พอ ลองเอากล้องส่องทางไกล ไปเจอพระนั่งนิ่งอยู่ไกลๆ อีก ๕ วันกลับมา ก็ยังเห็นพระนั่งอยู่อย่างนั้น จึงแวะไปดู สืบรู้ว่าเป็นพระมาจากเมืองจีน ท่านบอกว่าตั้งใจจะลาโลกแล้ว เพราะเจตนาจะมาสอนธรรมในเมืองไทย แต่ไปไม่รอด เพราะติดเรื่องภาษา เจ้าองค์นั้นจึงนิมนต์หลวงพ่อไปอยู่กรุงเทพฯ แล้วบอกว่าจะหาช่วยวิธีถ่ายทอดธรรมะให้ แต่อยู่ได้ไม่ถึง ๒ อาทิตย์ ท่านก็บอกว่าอยากจะกลับที่เดิม ไม่ช้าพระรูปนั้นก็มรณภาพไปนี่เป็น ๓ องค์ที่ได้เค้าว่าเป็นพระเซ็นแน่ๆ

ท่านพุทธทาสรับฟังแล้วว่าอย่างไรบ้าง

         ผมก็เล่าให้ท่านฟังว่า เตี่ยผมเรียนเซ็น สายอุบาสกมาจากเมืองจีน มาเมืองไทย ก็ไม่อาจถ่ายทอดหนังสือที่หอบมาด้วยได้ เพราะ ว่าหนังสือรุนแรงเกินไป สภาพการณ์ทั่วไปยังรับไม่ได้ คุณเสถียร โพธินันทะ ยังมองเลยว่ายุคนั้นยังรับไม่ได้ เพราะถือเป็นของต่างด้าว มาอยู่ในสมาคมต่างด้าว เอาออกไปไม่ได้ เลยรอกาลเวลาเป็นขั้นตอน

          เมื่อท่านแปล สูตรของเว่ยหล่าง แล้วก็มา แปล คำสอนฮวงโป พอแปลเสร็จ เมื่ออบรมผู้พิพากษาก็เอามาด้วย มาหาหมอตัน ม่อ เซี้ยง ตรวจภาษาจีนทุกตัวอักษร ๑ เดือนเต็ม ทุกๆ คืนจากสี่ทุ่มถึงตีหนึ่ง ฉัน ๓ คน คือหมอตัน ม่อ เซี้ยง เจ้าคุณพุทธทาส และฉัน จะมาตรวจทุกตัวอักษร หมอตัน ม่อ เซี้ยง อ่านก่อนแล้วแปล เจ้าคุณฯ ก็เอามาเทียบ ฮวงโป จึงแปลได้ดีที่สุด ใกล้ภาษาจีนที่สุด เทียบตรวจกันอยู่เดือนกว่าๆ จึงเสร็จ กลางวันท่านอบรมผู้พิพากษา กลางคืนมาที่วัดปทุมคงคา นี้เป็นความจริง แต่ตอนนั้นไม่ได้เอ่ยถึงชื่อหมอตัน ม่อ เซี้ยง ฉันมาจัดพิมพ์ถึงได้จารึกไว้ ส่วนต้นฉบับ ฮวงโป หม่อมเจ้าศุภสวัสดิ์ (สวัสดิวัตน์) เอาไปให้เจ้าคุณฯ แล้วหมอตัน ม่อ เซี้ยง แปลเป็นภาษาไทยให้เจ้าคุณฯฟัง ท่านก็ยังฉงน ผม ก็แก้ไขเพิ่มเติมบางอย่างว่าอย่างนี้ๆ เจ้าคุณฯ ก็งงว่า "ธีระรู้ได้อย่างไร" ผมบอก "เตี่ยผม อธิบายให้ฟังตั้งแต่เก้าขวบ สิบสองขวบ แต่ผมรู้แบบนกแก้วนกขุนทอง ท่องเป็นคาถากันผี ผู้ใหญ่เขาบอกแบบนั้น"

อาจารย์เคยได้ยินไหม ที่ท่านพุทธทาสพูดว่าทำไมถึงมาสนใจในเรื่องของเซ็น

         ท่านมองว่าปรัชญาขงจื๊อเป็นขั้นโลกีย์ ขงจื๊อเป็นโลกียปราชญ์ที่พระเจ้าแผ่นดินจีนทรงนับถือทุกยุคทุกสมัย ยังไม่มีนักปราชญ์คนใดในโลกนี้ ที่พระเจ้าแผ่นดินทุกราชวงศ์เอาหมด มองโกลเข้ามาก็เอา เราต้องยอมรับ ว่าท่านมีความเป็นอมตะ คำพูดนี้เป็นความจริง แสดงว่าขงจื๊อต้องมีอะไรดี ในขั้นโลกีย์ขงจื๊อปูฐานไว้ให้จีนดีมาก ส่วนภาคโลกุตตระ เต๋าเยี่ยม กึ่งๆโลกุตตระ ดูถูกไม่ได้ ท่านบอก อย่าดูถูก ท่านอบรมพระธรรมทูตแต่ละรุ่น ต้องเติมคำนี้ "คัมภีร์เต๋าเขาอย่าไปดูถูกนะ" ส่วนเซ็นนั้นมาทีหลัง

          ที่จริงเซ็นมาก่อนแล้วในสมัยราชวงศ์ฮั่น พระเจ้าฮั่นเม่งตี่ ต้นตระกูลสามก๊ก อัญเชิญพระไตรปิฎก แล้วสร้างวัดม้าขาวเมื่อสองพันปีเศษ เป็นประวัติศาสตร์ที่ยอมรับกัน อันนั้นก็มีเซ็นปรากฏอยู่แล้ว และพวกฉันยังเชื่อว่าพุทธศาสนาเข้าสู่เมืองจีนตั้งแต่สมัยพระพุทธเจ้าแล้ว ไปแบบพระธุดงค์ไม่เป็นทางการ มีประวัติศาสตร์อ้างอิงอยู่ อย่างในประวัติศาสตร์จีนสมัยเลียดก๊ก "เศ็กเกียม่อนี้ฮุดโจ้ว" นี้คือศากยมุนี สมัยเลียดก๊กทำไมถึงรู้จัก แสดงว่าชาติใหญ่มีความสัมพันธ์กันมาแต่โบราณ (ศาสนาพุทธ) จึงไปแบบพระธุดงค์ ไม่เป็นทางการ พระเจ้าฮั่นเม่งตี่อัญเชิญ (พระคัมภีร์) มาแปล เป็นเรื่องทางการ

          จากฮั่นเม่งตี่อีก ๕๐๐-๖๐๐ ปี ถึงมีโพธิธรรม นำนิกายเซ็น เอาบาตร จีวรของพระพุทธเจ้า หนีสงครามใหญ่ที่เผาอินเดียทั้งหมด โดยอ้อมแหลมมลายูมาไว้เมืองจีน เพราะมองดูว่าอินเดียจะถูกภัยสงครามใหญ่แน่นอน [อาจารย์เสถียร (โพธินันทะ) บอกว่า สงครามครั้งนั้นเป็นสงครามอิสลาม แต่ภาษาจีนบอกแค่ว่า "สงครามใหญ่"]

          เจ้าคุณพุทธทาสท่านมองเห็นคุณค่าของมหายาน แต่หาคนถ่ายทอดเป็นภาษาไทยไม่ได้ ท่านว่าได้พยายามบอกให้คนจีน ที่รู้ภาษาไทย (ให้ช่วย) เสร็จแล้วท่านไปเจอ สูตรของเว่ยหล่าง พระยาลัดพลีชลประคัลภ เอามาให้อ่าน (ฉบับภาษาอังกฤษ) อ่านดูก็ตกใจว่า "จีนมีของดี" แล้วมาเจอ คำสอนฮวงโป (ฉบับภาษาอังกฤษ) ยิ่งเชื่อมั่นใหญ่เลย

          ท่านบอกให้อาจารย์เสถียร บอกให้พวกผมพยายามแปลเป็นภาษาไทย เรายังไม่มีปัญญาเอาจีนมาเป็นไทย ต้องไปอาศัยมือฝรั่ง (หมายถึงหนังสือทั้งสองเล่มในภาษาไทย ท่านพุทธทาสถ่ายทอดมาจากฉบับภาษาอังกฤษอีกทีหนึ่ง)

          เมื่อก่อนนี้คนไทยมักจะดูถูกพระจีนว่า เป็น "พระกงเต็ก" ทำพิธีกรรม เผากระดาษ งมงาย เสร็จแล้วพอ สูตรของเว่ยหล่าง ออกไป ปัญญาชนไม่กล้าดูถูก ของดีจีนเขามี เราไม่อาจจะเอื้อมถึง ปัญญาของสามก๊ก เลียดก๊ก เป็นโลกียปัญญาที่สุดยอด จีนเก่งปรัชญาโลกีย์อยู่แล้ว

ไม่ทราบว่า การที่ท่านพุทธทาสสนใจประวัติศาสตร์ของไชยา เป็นเหตุให้ท่าน สนใจมหายานหรือเปล่า อย่างการที่ท่าน สนใจเรื่องรูปปั้นพระอวโลกิเตศวร

         ใช่ ท่านอ่านจากหลักฐานภาษาอังกฤษ และมีระฆังใบหนึ่งขุดได้ที่ไชยา เดี๋ยวนี้ตัวจีนหายไปแล้ว เมื่อสี่สิบปีที่แล้ว ผมบอกอาจารย์ธรรมทาส (น้องชายท่านพุทธทาส) ว่า อย่าให้ระฆังตากฝน เสียดายตัวภาษาจีนว่า "ก๊ก ไถ่ มิ้ง อัง กวง เตี๊ยว โหว สุก" คำพูด นี้ผมเอามาให้หมอตัน ม่อ เซี้ยง ดู แกบอกว่า ระฆังนี้ต้องเป็นกษัตริย์พระราชทาน แต่เดี๋ยวนี้หนังสือจีนหายหมดแล้ว เพราะตากน้ำฝน ฉะนั้น กรุงศรีวิชัยจึงมีความสัมพันธ์กับจีน อันนี้คงเป็นเรื่องที่เร้าอารมณ์ท่านให้ศึกษาเรื่องมหายาน ท่านพุทธทาสมองว่ามหายานต่างจากเซ็นอย่างไร

         ท่านมองว่ามหายานทั้งหมดเป็นเรื่องงมงาย เป็นเทวนิยม ของผมนี่ก็เทวนิยมนะ แล้วปัจจุบันร้อยละ ๙๐ ในเมืองไทยก็เทวนิยม บวงสรวง กราบไหว้วิงวอน ขอโชคลาภ เจ้าคุณฯ ท่านมองว่าทั่วๆ ไปในมหายานเป็นเทวนิยม ยังมิใช่อเทวนิยม ไม่ใช่พุทธศาสนาจริงๆ เจ้าชายสิทธัตถะประสูติในดงเทวนิยมทั้งหมด บวงสรวง ฆ่าสัตว์ บูชายัญ กระทั่งฆ่าคน เสร็จแล้วท่านมองทะลุด้วยปัญญาที่เหนือเขา จึงเห็นว่านั่นขาดหลักวิชาการ งมงาย (ถือ) อารมณ์เกินกว่าเหตุผล ระยะยาว จะไปไม่รอด จึงหนีออกบวช ก็ไปตรัสรู้หลักธรรม อเทวนิยม อนัตตานิยม กรรมนิยม นิพพานนิยม อันนี้กำมือเดียว ฟังได้ทุกคน แต่ปฏิบัติทันทีไม่ได้หมดนะ เคยมีคนกล่าวเป็นโศลกเปรียบเทียบไว้ว่า คน ศึกษาธรรมมีมากเท่าขนสัตว์ แต่ที่บรรลุธรรมมีจำนวนแค่เขาสัตว์เท่านั้น           แล้วท่านพุทธทาสชอบเจออาจารย์เสถียร โพธินันทะ เจอพวกผมทีไรมักจะถามทุกที เจออาจารย์เสถียรยิ่งชอบ ชอบถามเรื่องพระสูตร สรุปแล้วพุทธศาสนาของจีนที่บริสุทธิ์จริงๆ คือ มหาสุญญตาสูตร ชื่อเต็มๆ คือ มหาปรัชญาปารมิตาสูตร ๖๐๐ ผูก พระถังซำจั๋งแปลไว้เป็นภาษาจีน พุทธศาสนาไม่ใช่เทวนิยม เป็นอเทวนิยมตาม มหาสุญญตาสูตร

          ตอนแรก กษัตริย์หลี ซี หมิน (ถังไท่จง) ไม่สนพระทัย เพราะมองว่า จีนมีศาสนาขงจื๊อ เต๋า อยู่แล้ว ถ้าไปเพิ่มอีกจะปกครองยาก อีกเรื่องคือ พระองค์มองพุทธศาสนาผิดไป นึกว่าเป็นเทวนิยม เหมือนขงจื๊อ เหมือนเต๋า พระถังซัมจั๋งจับจุดได้ จึงทูลว่า พระอรหันต์ไม่เหมือนกับเต๋า เพราะเหนือบุญเหนือบาป ดับกิเลสตัณหาอุปาทานได้ ดังนั้น พุทธศาสนาจึงไม่ใช่เทวนิยม เป็น อเทวนิยม อันนี้เป็นประวัติศาสตร์

แล้วที่ท่านพุทธทาสบอกว่า "เซ็นเป็นผู้ล้อมหายานเป็นผู้คัดค้านมหายาน"

         จริง อันนี้จริง คำพูดของเซ็นแทบทั้งหมด (ขอโทษเถอะ) เปรียบเทียบก็แบบทุบหม้อข้าว คือจะโจมตีพิธีกรรมที่งมงายจนเกินไป โจมตีการเอาหลักธรรมมาปฏิบัติอย่างไม่ถูกทาง เรื่องเทวนิยมก็ไม่พ้นจะหาเงิน แสวงลาภผล เพื่อปากเพื่อท้อง เทวนิยมที่สุดก็มาลงเอยที่วัตถุนิยม โลกเราที่ฆ่ากันทุกวันนี้ก็เพราะแย่งวัตถุนะ โบราณก็แย่งกัน จึงไปตรัสรู้ อเทวนิยม อนัตตานิยม สุญญตานิยม กรรมนิยม นิพพานนิยม

นอกจาก สูตรของเว่ยหล่าง และ คำสอนฮวงโป แล้ว ท่านเอาอะไรจากมหายานอีกบ้าง

         ส่วนใหญ่เป็นประเภทเรื่องข้างเคียงเจ้าคุณฯมักจะจดหัวข้อสำคัญๆที่สนใจมาถาม เช่น เคยถามหมอตัน ม่อ เซี้ยง อาจารย์เสถียร ว่าฝรั่งอ้างอย่างนี้ถูกหรือเปล่า คัมภีร์นั้นมีอะไรบ้าง ว่าพระไตรปิฎกจีนมีหรือไม่ อย่างนี้เป็นต้น แล้ว มหาสุญญตาสูตร เป็นแค่ผูกหนึ่งใน มหาปรัชญาปารมิตาสูตร ตอนนั้น ฉันลาออกจากงานประจำ จะมาตั้งกองแปล มหาปรัชญาปารมิตาสูตร เอาอย่าง กษัตริย์หลี ซี หมิน ซึ่งจำนนต่อพระถังซำจั๋ง จนตั้งกองแปลพระสูตรนี้ทั้ง ๖๐๐ ผูก โดยให้ทุนหลวง และใช้พระนักปราชญ์จีนถึง ๑,๐๐๐ องค์ร่วมกันแปลจากภาษาบาลี สันสกฤตเป็นภาษาจีน จึงสำเร็จ

          พวกฉันคิดว่าจะทำกัน ๓ คน โดยให้อาจารย์เสถียรแปลเป็นภาษาไทย ฉันคอยอัดเทป พอถอดเทปเสร็จ ก็เอาไปให้หมอตัน ม่อ เซี้ยง เกลาอีกทีหนึ่ง แต่จริงๆ แล้วก็แปลได้แค่ผูกเดียวคือ กิมกังเก็ง(วัชรปรัชญาปารมิตาสูตร) เพราะอาจารย์เสถียรตายเสียก่อน มีอีกเรื่องหนึ่ง ฉันขอพูดหน่อยเถิด ใครบอกท่านพุทธทาสจะไม่เกิด ผมเอาตามแบบมหายาน เขาเชื่อกันว่าท่านเป็นอรหันต์ ไม่เกิด เรื่องนี้มหายานว่าอย่างไร เซ็นว่าอย่างไร เห็นเหมือนกัน เป็นอรหันต์แล้วไม่กลับมาเกิดอีก แต่ว่าถ้าต้องการเกิด เกิดได้ไหม? ตรงนี้ขัดกัน เพราะมหายานบอกว่าได้ ถ้าต้องการ เพราะฉะนั้น ผมยังไม่เชื่อว่าท่าน พุทธทาสจะไม่เกิด เพราะท่านมีปณิธานอันยิ่งใหญ่ที่ยังทำไม่สำเร็จอยู่ คือ "สารานุกรม พุทธศาสนาภาษาไทย" ทำออกมาได้เล่มเดียวย่อๆ ภาษาคน ภาษาธรรม ท่านบอก ว่าเป็นงานชิ้นสุดท้าย ไม่รู้จะมีชีวิตทำหรือไม่ บอกกับผมอย่างนี้ หลักฐานมีพร้อมแล้ว ท่านให้ผมช่วยหา ปณิธานนี้ยังไม่เสร็จ ผมเชื่อว่าท่านจะต้องกลับมาเกิดอีก และผมก็ขอให้ท่านกลับมาเกิดอีก

ท่านพุทธทาสจะชอบพูดว่า "การศึกษา ศึกษาเพื่อให้พ้นทุกข์ สิ่งที่ไม่ช่วยให้พ้นทุกข์ก็ไม่ศึกษา" ในด้านมหายานนี้ท่านให้ความสนใจเซ็นในแง่นี้หรือเปล่า

         ขอโทษ มหายานทั้งหมด ท่านดูถูกเลย แต่เซ็นนี่ท่านสนใจ เพราะเซ็นเข้ากับเถรวาทได้ โดยเฉพาะเรื่อง "สุญญตา" ของเราก็มีในหลักสูตรนักธรรมโท "วิโมกข์สาม" แต่ไม่มีอาจารย์สอนขยายความ ตอนที่คนโจมตีท่านพุทธทาสว่า สุญญตาไม่มีในพระไตรปิฎก เจ้าคุณนรฯ (เจ้าคุณนรรัตน์) บอกเลยว่า "ผิด เจ้าคุณฯ (หมายถึง ท่านพุทธทาส) ถูก" คือ มีวิโมกข์สามอยู่ เพียงแต่ไม่มีคนอธิบายเอง รุ่นก่อนก็ไม่มีคนอธิบาย เจ้าคุณนรฯ วัดเทพศิรินทร์เป็นคนยืนยันว่ามี หาคนสอนไม่ได้ สุญญตาจึงขาดตอน เจ้าคุณฯ (ท่านพุทธทาส) พูดถูกแล้ว

          เซ็นเป็นสายสุญญตาโดยเฉพาะ เฉพาะ มหาสุญญตาสูตร นี้ เจ้าคุณฯ หลงเลย ฉันเคยฟังสรุปย่อๆ มาตอนอายุ ๑๔ ครั้งหนึ่ง หลังๆ อายุเกือบสามสิบ เคยฟังพระจีนสวด ๒-๓ ครั้ง เป็นปัญญาวิมุติล้วน แทบจะไม่มีเรื่องอภินิหาร (ขอโทษ) เรื่องงมงายแทบไม่มี สติปัฏฐานสี่ มรรคแปด โพธิปักขิยธรรม อยู่ในนั้นครบ

          ที่ถูกใจท่านพุทธทาสมากที่สุดคือ มหาสติปัฏฐานสี่ของไทยเรามี กาย เวทนา จิต ธรรม เขาบอกว่า พิจารณาเห็นกายในกาย เป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา นี้ครบ แต่ไทยเน้นแต่อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา สุญญตาแทบไม่เคยได้พูด ยกเว้นแต่ที่เจ้าคุณพุทธทาส ยกมา ท่านเป็นคนบุกเบิกสุญญตา อนิจจัง ทุกขัง และอนัตตา เราได้ยินกันเป็นเรื่องธรรมดา แต่ตามหลักเซ็นเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา และสุดท้ายเป็นสุญญตา สามอย่างแรกแปลเหมือนกันคือ อนิจจังแปลว่าไม่ เที่ยง ทุกขังคือทนอยู่ไม่ได้ แต่เซ็นเติมไปอีกนิดว่า "ยึดมั่นเป็นทุกข์" ไทยไม่พูดคำนี้ ใช้แต่ว่า "ทนอยู่ไม่ได้" แล้วอนัตตา "ใช่ตัวใช่ตน ไม่มีตัวตน" แปลความหมายตรงกันทั้งสามคำ แต่เซ็นเติมว่า ถ้าเอา มหาสุญญตาสูตร เป็นหลัก สามอย่างนี้ยังเป็นโลกีย ธรรม ไม่ใช่โลกุตตระ เพราะอนิจจัง จิตยังปรุงแต่ง ทุกขังก็ยังปรุงแต่ง อนัตตาก็ยังปรุงแต่ง ต้องจิตหลุดพ้นจากความคิดปรุงแต่ง นั่นถึงจะเป็นสุญญตาเป็นนิพพาน ตราบใดยังอยู่ที่ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา จิตเธอยังปรุงแต่ง จิตยังวนเวียนเกิดดับ ยังเป็นโลกีย์ ไม่เป็นโลกุตตระ จิตต้องหลุดพ้นจากกระแสดึงดูดของโลกีย์ จึงจะเป็นสุญญตา อันนี้เป็นสิ่งที่เร้าใจให้ท่านศึกษาเซ็น

          อย่างกายานุปัสสนานี้ สุดท้ายจิตจะต้องหลุดพ้นเป็นความว่าง อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา คุณพูดได้ แต่จิตคุณหลุดพ้นหรือยัง ถ้ายังไม่หลุดพ้นยังไม่เป็นความว่าง ยังไม่เป็นนิพพาน ต้องจิตหลุดพ้นเมื่อไรจึงเป็นสุญญตา นี้คือขันธ์ ๕ ตามแนวจิตว่าง อันนี้เจ้าคุณฯ สนใจที่สุด บอก "แหม น่าจะแปลคัมภีร์ชุดนี้" ท่านอธิบายด้วยภาพเด็กเลี้ยงวัว

          อีกคัมภีร์หนึ่งที่สำคัญมาก นอกจากเว่ยหล่าง แล้วยังมีเว่ยไห่ หลานศิษย์เว่ยหล่าง อาจารย์เสถียรแปลเป็นภาษาจีนแล้ว เสร็จตอนใกล้ๆจะตาย มีขุนฯอะไรก็ไม่ทราบ ขอเอาไปพิมพ์ดีดให้ แกก็ให้ไป ไม่ถามชื่อแซ่ ที่อยู่ จนบัดนี้ ฉันประกาศจนไม่ประกาศแล้ว สงสัยจะหายเข้าโลงตาขุนคนนั้นไปด้วย คัมภีร์นั้นชื่อ หุ่ยไห้ (มหาสาคร)

          ในวงการพุทธศาสนาไทย-จีน ฉันได้ยินมาว่า เขานับถือนักปราชญ์อยู่สามท่าน หนึ่ง หมอตัน ม่อ เซี้ยง พูดเสียงตามสาย สถานีวิทยุจีนทุกแห่ง บอกเราอยู่เมืองไทยต้องเคารพพระเจ้าแผ่นดินไทย สอง ต้องควร ใส่บาตรพระภิกษุสามเณร คนจีนถึงใส่บาตร พระทุกองค์บอกคนจีนใส่บาตรไม่น้อยกว่าคนไทย บุญคุณนี้อยู่ที่หมอตัน ม่อ เซี้ยง พูดเสียงตามสายทุกสมาคมจีน มาที่นี่ (โรงเจเป้าเก็งเต๊ง) ก็พูดอย่างนี้ จากนั้นก็มีเจ้าคุณฯพุทธทาสที่แปล สูตรของเว่ยหล่าง และ คำสอนฮวงโป ทำให้ไทยกับจีนเชื่อมกันได้ อีกคนคือเสถียร โพธินันทะ ผู้แปลวัชรปรัชญาปารมิตาสูตร แปลวิมลเกียรตินิทเทศสูตร เมธีตะวันออก และปรัชญามหายาน ฯลฯ ๓ นักปราชญ์นี่นำพุทธศาสนาไทย-จีน เชื่อมกันได้ คนรุ่นเก่าเขาพูดอย่างนี้ และข้าพเจ้า "ธีรทาส" มีบุญอยู่หน่อยที่ได้มาพิมพ์คำสอนเหล่านั้นเผยแพร่.

  ขอบคุณ http://www.buddhadasa.org/html/articles/1_bdb/bdb-zen001.html

ศาสนาก็คือศิลปะ | ความดี ความงาม ความจริง

ศาสนาก็คือศิลปะ 

          ในที่สุดนี้อยากจะพูดชั่วเวลาที่เหลืออยู่นี้ว่า  เราจะต้องมีชีวิตของเรานี้เป็นตัวเดียวกันกับธรรมะ  โดยไม่ต้องมีการพูดหรือมีการอะไร.  ชีวิตก็ดี การงานก็ดีศาสนาก็ดี  ศิลปะก็ดี  หรืออะไรก็ดี ให้หลอมเข้า เป็นสิ่งเดียวกัน  เป็นธรรมะ, ให้ชีวิตนั้นมันเป็นอยู่ด้วยธรรมะ, ให้การงานนั้นเป็นการงานอยู่ด้วยธรรมะ, ให้ศาสนาคือการประพฤติ  ปฏิบัติ กาย วาจา ใจ  ตามระเบียบศาสนานั้น อย่าเป็นเปลือกของธรรมะ ให้เป็นธรรมะจริง ๆ

          อนึ่งสิ่งที่เรียกว่า ศิลป์ ที่เรานิยมกันนัก ว่าศิลปะ ศิลปินอย่างนี้ ให้มันเป็นศิลป์อยู่ตรงที่ การทำที่ฉลาดที่สุด น่าดู งดงามที่สุด,ตรงที่สามารถทำชิวิตนี้ไม่ให้เป็นทุกข์เลย,  ให้มันงามอยู่ ตรงที่ไม่มีความเศร้าหมอง หม่นหมอง  เร่าร้อนเลยนั่นแหละคือความงามอย่างยิ่ง. เมื่อรู้จักทำอย่างนี้ก็เป็นศิลป์หรือศิลปินอย่างยิ่ง, เป็นศิลป์ศิลปินของชีวิต. เพราะฉะนั้นศาสนาก็คือศิลปะ, พุทธศาสนาแท้ ๆ ก็คือศิลปะ   เพราะว่าเป็นอุบายอันหนึ่งที่ทำให้ชีวิตนี้งามอย่างยิ่ง, มีปรากฎการณ์ออกมาเป็นความงามอย่างยิ่ง ไม่มีอะไรงามเสมอเหมือน  แล้วประณีตละเอียดเป็นงานฝีมืออย่างยี่ง  ในการที่จะทำอย่างนั้นได้ คือการเดินไปตามทางสายกลางดังที่ได้อธิบายแล้วแต่วันก่อน ๆ นั้น  นั่นแหละคือศิลปะอย่างยิ่ง.  ถ้าให้ระบุก็คืออริยมรรคมีองค์แปดประการ  นั่นแหละคือศิลปะสูงสุดของทั้งหมดของมนุษย์  หรือของสิ่งที่มนุษย์จะรู้จักได้.  ศาสนาก็คือศิลปะ  เพราะฉะนั้นการงานของเราเมื่อเนื่องอยู่ด้วยศาสนา  ด้วยธรรมะแล้วมันก็เป็นการงานศิลป์, ชีวิตก็เป็นชีวิตศิลป์.  มองดูในแง่ชีวิตก็เป็นชีวิต มองดูในแง่การงานก็เป็นการงาน  มองดูในแง่ศาสนาก็เป็นศาสนา มองดูในแง่ศิลป์ก็เป็นศิลป์ ทีนี้มันมากนัก  หลอมเป็นสิ่งเดียวกันเสียดีกว่า เป็นธรรมะ, ธรรมะ, ธรรมะ, คำเดียวพอ.

          นี่เราจงมีอะไรเป็นของตัวเราเองอย่างนี้เราจะได้เอาตัวรอดได้ เราอย่าไปเดินตามฝรั่ง ไปเสียตะพึด, เพราะว่ามันไม่เหมือนกัน  และกล่าวได้ว่า ฝรั่งยังไม่รู้ธรรมะ ที่จะดับทุกข์ได้ดีไปกว่าเรา  เพราะฉะนั้น เราอย่ายกเขาเป็นผู้นำทางวิญญาณของเรา.  เราดูเขาแต่ที่จะใช้แก้ปัญหา ในทางวัตถุ และเท่าที่จำเป็นเท่านั้น.  ส่วนใหญ่ใจความเราจะต้องใช้ของเราเอง. ถ้าเราไปหลงวัฒนธรรมตะวันตก ทุกแขนงทุกอย่างนั้น  ก็คือกระโดดลงเหวที่มืดที่สุด และไกลจากธรรมะยิ่งขึ้นไปทุกที มันคนละอย่างคนละแบบ.

พุทธทาสภิกขุ.
ธรรมโฆษณ์ ชุด ธรรมบรรรยายระดับมหาวิทยาลัย น.๒๗๘

ความดี ความงาม ความจริง

          คำว่า  "ศาสนา"  ของพระพุทธเจ้านั้น  ท่านเล็งถึงสิ่ง ๓ สิ่ง  คือความรู้ อย่างหนึ่ง, และการปฏิบัติตามความรู้นั้น อย่างหนึ่ง, และการได้ผลเป็นความสะอาด สว่าง สงบขึ้นมานั้น อีกอย่างหนึ่ง, รวมกันสามอย่างนี้  เรียกว่าศาสนา.  เรียกเป็นบาลีก็ว่า : เป็นปริยัติธรรม, ปฏิบัติธรรม, ปฏิเวธธรรมสามอย่างนี้รวมกันเรียกว่าพระศาสนา.  เพราะฉะนั้น ท่านทั้งหลาย จะต้องเข้าถึงศาสนาอย่างนี้  และมีศาสนาอย่างนี้ เพื่อความรู้ก็ตาม เพื่อปฏิบัติก็ตาม  เพื่อเอาเป็นที่พึ่งก็ตาม ต้องมีศาสนาอย่างนี้  นี้เป็นคำกล่าวที่กว้างที่สุด  และใช้ได้แก่ศาสนาทั้งปวง.

          ทีนี้เรามาถึงเรื่องเบ็ดเตล็ด  เป็นคำเบ็ดเตล็ด  แต่ว่าสำคัญมาก เป็นสิ่งที่สำคัญแก่มนุษย์เรามาก เป็นมูลเหตุ แห่งความทุกข์  และความสุขทีเดียว  เช่นว่าความดี  ความดี  ความจริง  ความยุติธรรมเหล่านี้  ลองคิดดูว่า อะไรเป็นความงาม ความดี ความจริง ความยุติธรรม.

          ความงาม  ทางฝ่ายวัตถุ นั้น  คงจะเข้าใจกันได้ดีมาก  ว่าความงามทางฝ่ายวัตถุก็คือรูปงาม บางคน เอาความงามของร่างกาย เป็นอาชีพก็มี  จึงได้นึกหหลงใหลกันในความงาม มากถึงอย่างนั้นทั้ง ๒ ฝ่าย  คือทั้งฝ่ายที่เป็นเจ้าของความงาม  และผู้ที่จะมาซื้อหาความงาม จากบุคคลนั้น  อันนี้ก็คือ ความงามที่วัตถุที่ร่างกาย หรือที่เนื้อหนัง.

          ทีนี้  ความงาม  เพราะว่าเขาร่ำรวย  บางคนก็เอาความงามที่ร่ำรวย เพราะมีทรัพย์มากอย่างนี้ก็มี.  ทีนี้บางคนก็วัดความงาม ที่มีวิชาความรู้สูง  งามอย่างนี้ก็มี.

          อย่างที่เขาจะเลือกคู่ครองอย่างนี้  จะต้องนึกถึงรูป  นึกถึงทรัพย์  นึกถึงวิทยฐานะอะไรทำนองนี้  แต่ว่าความงามเหล่านี้  มันเป็นเรื่องวัตถุ  และมองกันในด้านนอก หรือภายนอกเท่านั้น.

          ส่วน  ความงามที่แท้จริงนั้น  เป็นเรื่องทางภายในด้านจิตใจ คือ ความงามของธรรมะที่มีอยู่ในบุคคลนั้น  คือเขางามด้วยอำนาจของธรรมะ ที่มีอยู่ที่เนื้อที่ตัว  ที่กาย ที่วาจา  ที่ใจของเขา  ไม่คำนึงถึงรูป  หรือทรัพย์สมบัติ หรือวิทยฐานะเลย  ถ้ามันมีหมด มันก็ยิ่งงามทั้งข้างนอกข้างใน.  แต่ถ้าจะต้องเลือกเอาอย่างเดียวแล้ว  จะเลือกเอาอย่างไหน? ไปคิดดูกันเอง.

          เรื่องของความดี พวกวัตถุนิยมก็ต้องเอาว่า "ได้"  นั่นแหละดี  ได้มราเป็นของกู เป็นตัวกูแล้ว นั่นแหละดี  อย่างอื่นไม่ดี. นี่ ! ขอให้ดูไปเถิด ดูที่เราเองดูที่คนอื่น  ดูที่คนทั้งเมือง  ว่าเขากำลังเอาอะไรเป็นความดี  เขากำลังเอาสิ่งที่ได้หรือการได้นั้น เป็นความดีหรือเปล่า ?  บางคนก็เอาตามที่โลกเขานิยมกันว่าดีก็แล้วกัน เพราะเขาว่าดีกันทั้งบ้านทั้งเมืองแล้ว  เราจะไปไม่ดีอยู่คนเดียวอย่างไรได้  อย่างนี้ก็มี.

          แต่พระพุทธเจ้าท่านไม่ว่าอย่างนั้น  คนทั้งเมืองจะว่าอย่างไร  ฉันไม่รู้ถ้าดีมันต้องดีจริง และดีจริงอย่างยิ่ง  ก็ตรงที่มันไม่เศร้าหมอง  มันไม่เร่าร้อนมันไม่ทุกข์ร้อน  มันไม่โง่เขลา, มันต้องดีอยู่ที่ความ  สะอาด  สว่าง  สงบ ด้วยเหมือนกัน.

          บางคนเป็นเอามากกว่านั้นอีก  คือ โลกนิยมนั้นมันยังเป็นสมัย ๆ อีกด้วยซ้ำไป อย่างแบบเสื้อ หรืออะไรอย่างนี้ มันยังเป็นสมัย ๆ ชั่วเวลาไม่กี่เดือน.  ทีนี้ความดีอย่างอื่นก็เหมือนกัน ที่โลกเขานิยมแล้ว  ยังเป็นสมัย ๆ เป็นเฉพาะถิ่นเฉพาะแห่งไปก็มี. บางคราวเขานิยมว่า นั่นนี่เป็นดี  พอถึง

          คราวอื่นเขาไม่นิยมเสียแล้ว.  นี่เป็นความดีอย่างหลอกลวง   อย่างมายา   ตามประสาของโลก. ส่วนความดีที่แท้จริง ที่มนุษย์ควรจะได้ให้ทนในชาตินี้นั้น ไม่มีอะไรจะยิ่งไปกว่า  ความสงบเย็นชนิดที่หาจากทางอื่นไม่ได้  นอกจากจะหาจากธรรมะอย่างเดียว  จึงจะเรียกว่าเป็นความดี.

          ถ้าพูดถึง ความจริง  คนมันมีตา มีหู มีจมูก มีลิ้น มีกาย เป็นเครื่องสัมผัส เพราะฉะนั้น มันก็จริง เท่าที่เขาสัมผัสได้ด้วยตา หู จมูก ลิ้น กายของเขาเอง คือเท่าที่เขาพิสูจน์ได้ ทดลองได้ทางวัตถุ  เพราะฉะนั้นสิ่งที่เรียกว่าความจริงของชาวโลกที่ไม่เกี่ยวกับธรรมะนั้น มันก็คือเท่าที่เขาเห็นหรืเขารู้สึก  หรือเขาเชื่อว่ามันจริง.  เพราะฉะนั้นมันจึงถูกหลอกด้วยอารมณ์  หรือแม้แต่ถูกหลอกด้วยเหตุผล  ที่มันเปลี่ยนแปลงได้  เป็นความจริงในขณะหนึ่ง  และไม่เป็นความจริงในอีกขณะหนึ่ง.

          แม้แต่กฎวิทยาศาสตร์ของนักวิทยาศาสตร์นั้น  ผู้ศึกษาก็รู้ได้ดีว่า มันเปลี่ยนอยู่บ่อย ๆ. ครั้งหนึ่งสมมุติว่า  จริงอย่างยิ่ง กฏวิทยาศาสตร์ข้อนี้แล้วต่อมาก็ไม่จริงแล้ว. นี้เพราะว่า มันจริงเท่าที่เขารู้สึกได้ด้วยตัวเขา เฉพาะขณะนั้นเวลานั้น  ด้วยเหตุผลอย่างนั้นด้วยการพิสูจน์ทดลองอย่างนั้นเท่านั้น.  อย่างนี้ยังไม่ใช่ธรรมะเลย  เป็นความจริงอย่างโลก ๆ ทางภายนอก.

          ความจริงที่แท้จริงมันต้องจริงชนิดที่ไม่เปลี่ยนแปลง  ถ้าทุกข์ก็ต้องทุกข์จริง  ถ้าไม่ทุกข์ก็ต้องไม่ทุกข์จริง   ถ้าเป็นเหนุให้เกิดทุกข์  ก็ต้องให้เกิดทุกข์จริง ๆ ไม่หลอกใคร และถ้าดับทุกข์ได้ ก็ต้องดับทุกข์ได้จริง ๆ แล้วก็ไม่หลอกใคร นี่ ! จึงจะเรียกว่า ความจริงที่ประเสริฐของพระพุทธเจ้า หรือของพระอริยเจ้า.  ขอให้เรามองความจริง หรือสิ่งที่จริงกันในลักษณะเช่นนี้.

          ความมุ่งหมายของการศึกษาทั่วไป ทั้งหมดทั้งสิ้น ก็เพื่อเข้าถึงความจริง ความมุ่งหมายของปรัชญา ทั้งหมดทั้งสิ้น ก็มุ่งหมายเพื่อจะเข้าถึงความจริง แต่ทีนี้การศึกษา หรือปรัชญาแขนงนั้น ๆ ก็มุ่งหมาย เพื่อจะเข้าถึงความจริง แต่ทีนี้การศึกษา หรือปรัชญาแขนงนั้น ๆ หรือสิ่งนั้นมันไม่สมบูรณ์  มันครึ่ง ๆ กลาง ๆ แล้วมันถึงกับป้ำ ๆ เป๋อ ๆ ก็มี นี่ ! แล้วมันจะจริงหรือเข้าถึงความจริงได้อย่างไร.

          ทีนี้เราเอาเรื่องที่สำคัญที่สุดมาเป็นตัวเรื่อง  เช่นเรื่องความทุกข์ และ เรื่องดับทุกข์ เราค้นหาความจริง ของเรื่องนี้ให้พบ  นี้มันจึงจะพบของจริง  และเป็นสิ่งที่มีประโยชน์ที่สุด ดีที่สุด ประเสริฐที่สุด.   ส่วนของจริงที่ไม่มีประโยชน์หรือว่าเพราะไม่อาจจะเอามารับใช้เป็นประโยชน์อะไรได้นั้น  ก็มีอยู่เยอะแยะ.

          เพราะฉะนั้นพระพุทธเจ้าท่านจึงสอนว่า ฉันบอกแกกำมือเดียวเท่านั้น ที่ไม่บอกอีกเยอะแยะ ที่จำเป็นจะต้องบอกกันนี้กำมือเดียว  ซึ่งกล่าวให้ฟังแล้วแต่วันแรกว่าจริงแท้ด้วย แล้วก็กำมือเดียวเท่านั้นแล้วก็มีประโยชน์ทั้งหมดทั้งสิ้น.

          คำสุดท้ายที่จะพูด "ความยุติธรรม" หรือความเป็นธรรม ในโลกนี้อำนาจอาจจะเป็นยุติธรรม  หรือเป็นธรรม ขึ้นมาเมื่อไรก็ได้,  หรือว่าตัวประโยชน์นั่นแหละ อาจจะเป็นความยุติธรรมขึ้นมาเมื่อไรก็ได้,   หรือว่าวัตถุพยาน เท่าที่เขาจะหามาได้เท่านั้น  ที่จะให้เป็นเหตุผลแก่ความยุติธรรม. ทีนี้ถ้าพยานมันเท็จ หรือมันไม่อาจจะรู้ได้ว่า พยานเท็จแล้ว  ความยุติธรรมนั้นมันก็หลอกทั้งที่ไม่รู้.

          เพราะฉะนั้นความยุติธรรมที่แท้จริงนั้นจึงหาไม่ได้ ถ้าไม่เกี่ยวกับธรรมะ ถ้ามันเป็นโลกแล้ว มันก็เป็นความยุติธรรมไปตามแบบของโลก  ความยุติธรรมอย่างโลก ๆ เป็นเรื่องด้านนอกเสมอไป แต่ถ้าธรรมะแล้วมันไม่เข้าใครออกใครเด็ดขาดโดยประการทั้งปวง.  เช่นกฏแห่งกรรมก็ดี กฏแห่งความไม่เที่ยง เป็นทุกข์เป็นอนัตตาก็ดี  เรื่องทุกข์ เรื่องเหตุให้เกิดทุกข์  ความดับทุกข์  ทางให้ถึงความดับทุกข์ก็ดี   เหล่านี้มันเป็นสิ่งที่เด็ดขาดและยุติธรรมอย่างยิ่ง  ไม่เห็นแก่หน้าใคร ไม่มีผู้ได้สิทธิพิเศษหรืออะไรทำนองนั้น  มันเป็นธรรมชาติที่มีอำนาจเด็ดขาดตายตัว,

พุทธทาสภิกขุ.
ธรรมโฆษณ์ ชุด ธรรมบรรรยายระดับมหาวิทยาลัย น.๑๗๔-๑๗๖